Thuốc dạng phun hít được sử dụng ngày càng nhiều trong điều trị các bệnh lý hô hấp như hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT, COPD), xơ phổi, tăng áp động mạch phổi do ưu điểm tác dụng tại chỗ nhanh, ít tác dụng phụ toàn thân. Bình hít định liều (MDIs), bình hít bột khô (PDIs) và máy khí dung là các thiết bị phổ biến để phân bố thuốc.
1. Các dạng dụng cụ xịt, hít hay gặp:
2. Cách sử dụng:
2.1. Bình xịt định liều:
- Bình hít định liều (MDIs) là thiết bị phun hít cầm tay dùng lực đẩy để phân bố thuốc. MDI có hộp kim loại có áp lực chứa thuốc dạng bột hoặc dung dịch, chất surfactant, propellant, van định liều. Hộp kim loại này được bọc bên ngoài bằng ống nhựa, có ống ngậm.
- Ưu điểm của MDIs: dễ mang theo, khả năng phân bố đa liều, ít nguy cơ nhiễm khuẩn.
- Nhược điểm: cần sự khởi động chính xác và phối hợp tốt giữa động tác xịt thuốc với hít vào. Có thể đọng thuốc ở miệng, họng sau xịt.
- Kỹ thuật sử dụng MDI
+ Giữ thẳng bình
+ Lắc bình.
+ Mở nắp.
+ Nghiêng đầu nhẹ nhàng về sau và thở ra chậm hết trong 3-5 giây.
+ Đưa ống ngậm vào miệng và ngậm kín.
+ Ấn bình xịt 1 lần để phóng thích thuốc đồng thời hít vào chậm qua miệng(tay bóp miệng hít)
+ Bỏ bình hít ra, tiếp tục giữ nhịp thở, đếm chậm đến 10 để thuốc vào sâu trong phổi sau đó thở ra.
Lặp lại quá trình trên nếu cần. Giữa các lần xịt nên nghỉ 1 phút giúp thuốc của lần xịt thứ hai vào phổi tốt hơn.
* Bình xịt định liều có thể dùng kết hợp với buồng đệm để tăng hiệu quả dùng thuốc
+ Giúp cải thiện phân bố thuốc, giảm lượng thuốc dính ở họng và mất vào không khí.
+ Hỗ trợ khi bệnh nhân phối hợp kém hoặc khó sử dụng bình hít đơn thuần.
- Nhược điểm: dụng cụ cồng kềnh, diện tiếp xúc với vi khuẩn nhiều hơn, do lực tĩnh điện có thể giảm phân bố thuốc vào phổi.
- Buồng đệm có van: cho phép thuốc ở trong buồng đệm tới khi bệnh nhân hít thuốc vào qua van một chiều, ngăn bệnh nhân thở ra vào buồng đệm, cải thiện việc hít thuốc và thời gian khởi động.
* Cách sử dụng buồng đệm.
+ Lắc bình hít định liều (MDI) rồi lắp vào buồng đệm.
+ Thở ra hết.
+ Ngậm kín đầu ngậm của buồng đệm.
+ Nhấn bình hít định liều một lần để phóng thích liều thuốc.
+ Hít vào chậm và sâu qua miệng trong 3 - 5 giây.
+ Bỏ buồng đệm ra khỏi miệng.
+ Nín thở 10 giây. Nếu khó hít sâu và nín thở, hãy hít thở bình thường với mỗi lần xịt.
+ Thở lại bình thường. Có thể lặp lại lần thứ hai sau khoảng 30 giây - 1 phút.
2.2. Bình hít bột khô:
Bình hít bột khô (DPI) là thiết bị được kích hoạt bởi nhịp thở giúp phân bố thuốc ở dạng các phân tử chứa trong nang. Do không chứa chất đẩy nên kiểu hít này yêu cầu dòng thở thích hợp. Các DPI có khả năng phun thuốc khác nhau tùy thuộc sức kháng với lưu lượng thở.
- Ưu điểm của DPI là được kích hoạt bởi nhịp thở, không cần buồng đệm, không cần giữ nhịp thở sau khi hít, dễ mang theo, không chứa chất đẩy.
- Nhược điểm là đòi hỏi lưu lượng thở thích hợp để phân bố thuốc, có thể lắng đọng thuốc ở hầu họng và độ ẩm có thể làm thuốc vón cục dẫn đến giảm phân bố thuốc.
Chú ý khi sử dụng: giữ bình khô, không thả vào nước, lau ống ngậm và làm khô ngay sau hít, không nuốt viên nang dùng để hít.
Liều thuốc được phân bố của các DPI.
Các dạng DPI
- Accuhaler(ví dụ :seretide): Hộp chứa 1 cuộn, dải lá kép có 60 nang, mỗi nang chứa 1 liều thuốc bột. Liều thuốc trong dụng cụ này thay đổi từ 50-500 mcg tùy thuộc mỗi sản phẩm. Khi sử dụng, mỗi nang sẽ dịch chuyển vào vị trí và lớp vỏ được xé ra bằng vòng cuộn, khí hít vào đi qua nang đã bị chọc thủng giúp phân bố thuốc.
- Cách sử dụng:
- Ultibro Breezhaler:. Khi sử dụng, nang thuốc được đặt vào bên trong dụng cụ, khi ấn nhả nút bên cạnh sẽ chọc thủng nang và thuốc sẽ phân tán vào dòng khí khi bệnh nhân hít nhanh và sâu qua ống ngậm.
- Cách sử dụng:
* Hướng dẫn các bước sử dụng dụng cụ hít bột khô đi kèm với thuốc:
Bước 1: Mở nắp dụng cụ.
Bước 2: Giữ chặt lấy phần đế của dụng cụ, mở hẳn dụng cụ hít ra khỏi chân bằng cách nghiêng ống ngậm.
Bước 3: Lấy viên thuốc ra khỏi vỉ.
Bước 4: Đặt viên thuốc vào trong buồng đựng thuốc của dụng cụ. Lưu ý ở bước này không được đặt trực tiếp viên thuốc vào ống ngậm thuốc vì nếu làm như vậy sẽ sai quy cách, ảnh hưởng đến hiệu quả dùng thuốc.
Bước 5: Thao tác ngược lại bước 2 để đóng dụng cụ hít, cho đến khi bạn nghe thấy tiếng ” cạch” là được.
Bước 6: Giữ cho dụng cụ hít ở hướng thẳng đứng, chú ý ống ngậm phải để hướng thẳng đứng lên trên để tránh đổ thuốc ra ngoài. Sau đó nhấn cùng lúc vào 2 nút bấm nằm ở 2 bên thân dụng cụ hít để chọc vỡ viên nang nằm bên trong buồng đặt thuốc. Lưu ý thao tác này chỉ cần làm duy nhất 1 lần là được.
Bước 7: Thả 2 nút bấm mà bạn vừa giữ ở bước 6 một cách hoàn toàn.
Bước 8: Thở ra hết sức, tránh thở vào đầu ống hít, sau đó miệng ngậm ống thở của dụng cụ.
Bước 9: Tiếp tục hít với hơi thật sâu để thuốc đi vào sâu bên trong đường hô hấp.
Chú ý: Khi hít thuốc, sẽ có tiếng vo vo trong buồng đựng thuốc, sau đó sẽ nhận thấy vị của thuốc khi thuốc đi vào trong phổi. Nếu không cảm nhận được những dấu hiệu trên thì có thể là do thao tác sai, chưa chọc thủng viên nang thuốc. Nếu như vậy bạn nên gõ nhẹ vào đáy dụng cụ hoặc lắc dụng cụ nhẹ nhàng, tuyệt đối không được nhấn vào các nút ở 2 bên đáy của dụng cụ hoặc dốc ngược dụng cụ. Sau đó, bạn tiến hành lặp lại bước 9 để hít lại thuốc.
Bước 10: Sau khi tiến hành hít thuốc, bạn nên nín thở trong vòng từ 5 đến 10 giây và lấy dụng cụ ra khỏi miệng. Cuối cùng, bạn nhẹ nhàng thở ra, hô hấp lại như bình thường. Nếu tiến hành hít 2 lần thì bạn sẽ lặp lại từ bước 9.
Bước 11: Sau khi liều thuốc đã hết, bạn mở ống hít ra và đổ ra khỏi dụng cụ vỏ của viên nang thuốc, đóng ống hít và đậy nắp dụng cụ và để ở nơi khô thoáng.
- Seretide handihaler là dụng cụ hít để phân bố tiotropium bromid (Spiriva) dạng bột khô. Khi sử dụng nang tiotropium được đặt ở giữa buồng của dụng cụ, khi ấn nhả nút xanh, nang thuốc bị chọc thủng, khi hít vào dòng khí phân bố thuốc qua ống ngậm.
Cách sử dụng:
Lấy nang thuốc ra khỏi vỉ (ngay trước khi sử dụng).
Đặt nang thuốc vào giữa buồng.
Đóng ống ngậm chặt đến khi nghe tiếng click.
Giữ dụng cụ tư thế thẳng, ấn mạnh nút chọc và bỏ tay.
Giữ dụng cụ ở tư thế ngang, thở ra hết, sau đó hít sâu. Trong khi hít sẽ nghe hoặc cảm nhận thấy nang thuốc rung nhẹ. Bỏ dụng cụ ra khỏi miệng.
Nín thở trong 10 giây hoặc đến khi muốn thở ra.
Thở ra chậm cho đến hết rồi hít thêm một lần nữa.
Sau khi sử dụng, mở ống ngậm, lấy vỏ nang ra.
Đóng ống ngậm và nắp đậy để bảo quản.
K.Nội hô hấp
