Tuyến cận giáp là tuyến có kích thước nhỏ như hạt đậu, chỉ khoảng 6x3x2 mm. Nó nằm sau tuyến giáp , 2 tuyến ở cực trên và 2 tuyến ở cực dưới của tuyến giáp:
Tuyến cận giáp và liên quan.
Mầu sắc tuyến cận giáp rất giống màu sắc của tuyến giáp nên rất khó phân biệt bằng mắt thường, vì thế rất dễ cắt bỏ một phần hay toàn bộ tuyến cận giáp trong những phẫu thuật (PT) vùng cổ, PT cắt bỏ tuyến giáp. Nhưng chỉ cần một phần nhỏ của tuyến cận giáp còn lại thì phần này sẽ tăng sinh tế bào để đảm bảo chức năng của toàn bộ tuyến cận giáp.
Tuyến cận giáp ở người trưởng thành gồm 2 loại tế bào là tế bào chính và tế bào ưa oxy. Chức năng chính là sản xuất Parahormon hay PTH ( do tế bào chính bài tiết), một hormone có tính sinh mạng. Còn tế bào ưa oxy thì chưa rõ chức năng.
Trên xương: PTH làm tăng mức giải phóng calci từ xương vào máu qua sự tác dụng lên sự biệt hóa và hoạt động của các tế bào xương, tế bào tạo xương và tế bào hủy xương .
Trên Thận : PTH làm giảm bài xuất ion calci ở thận, tăng tái hấp thu ion calci và Magne và giảm hấp thu ion phosphate ở ống thận nên gây tăng nồng độ calci và giảm nồng độ phosphate trong máu.
Trên ruột : PTH hoạt hóa quá trình tạo 1,2 dihydroxycholecalciferol từ cholecalciferol (vitamin D3) làm tăng hấp thu ion calci và phosphate ở ruột.
Bình thường lượng calci trong máu : Calci ion hóa : 1,17-1,3 mmol/l
Calci toàn phần: 2,16 – 2,6 mmol/l
Gọi là tăng calci máu khi calci toàn phần ≥ 2,6 – 2,7 mmol/l hoặc calci ion hóa > 1,3 mmol/l. Và giảm calci máu khi calci toàn phần < 2,1 mmol/l hoặc calci ion hóa < 1,1 mmol/L .
Nếu nồng độ calci trong máu tăng hoặc giảm so với trị số bình thường thì PTH sẽ được điều tiết để calci máu luôn trong giới hạn.
Lượng PTH được bài tiết tùy thuộc vào nồng độ ion calxi và phosphate (chủ yếu là calci).
Gía trị PTH bình thường : 10 – 60 pg/ml hay 10 – 60 ng/L.
Gọi là cường cận giáp khi PTH > 60 pg/ml , Suy cận giáp khi PTH < 10pg/ml.
Suy cận giáp: là sự thiếu hụt hormone tuyến cận giáp (PTH) nguyên nhân do tổn thương tuyến cận giáp (thường do phẫu thuật), hoặc do dị tật bẩm sinh tuyến cận giáp.
Tình trạng suy cận giáp có thể có nguồn gốc do phẫu thuật, gia đình, tự miễn hoặc vô căn. Suy cận giáp do tất cả các loại nguyên nhân đều có cùng triệu chứng . Suy cận giáp do di truyền thường có xu hướng khởi phát từ từ. Suy cận giáp do phẫu thuật thường xảy ra vào ngày thứ 1 hoặc 2 sau mổ như một biến chứng sau PT vùng cổ, mặc dù tình trạng này có thể xảy ra sau PT nhiều năm.
Tình trạng thương tổn do không chú ý hoặc do cắt phải mô cận giáp gây nên và có thể liên quan nhiều đến kinh nghiệm của phẫu thuật viên hơn là với bản thân thủ thuật đã được tiến hành. Lâm sàng thường hay gặp nhất là trường hợp suy cận giáp sau PT cắt toàn bộ tuyến giáp. Khi có chỉ định phẫu thuật vùng cổ hoặc PT cắt toàn bộ tuyến giáp mà phẫu thuật viên không có kinh nghiệm để lại mô tuyến cận giáp cho BN, sẽ khiến BN sau đó bị hạ calci máu liên tục (Hạ calci máu do suy tuyến cận giáp sau phẫu thuật cắt tuyến giáp). BN nhập viện với những triệu trứng của hạ calci máu như: cơn Tetany, co thắt khí quản, cơn động kinh, các biến đổi trên điện tâm đồ … và có thể gây những hậu quả nặng nề nếu BN không được bù calci đầy đủ sau PT.
Tuy nhiên, hạ calci máu do suy cận giáp sau PT cắt tuyến giáp hoàn toàn có thể dự phòng được nếu phẫu thuật viên có kinh nghiệm, để lại mô tuyến cận giáp khi PT bệnh nhân sẽ không bị hạ calci máu sau đó. Còn nếu đã PT cắt toàn bộ cả tuyến cận giáp khi PT cắt tuyến giáp thì bệnh nhân cần được tư vấn kỹ và bổ sung calci song song với việc bù hormon tuyến giáp để tránh những triệu chứng của hạ calci máu cũng như các tai biến của hạ calci máu .
BS.Nguyễn Thị Phương
(Khoa Nội tiết, BVĐKNB)
